โกรธแค้น (รามเกียรติ์ ๐๒๖)

ถึงมาตรกูเป็นค่อมเค้า

ก็ข้าเก่านางไกยเกษี

พระรามมาทำดั่งนี้

ชีวีมิตายจะเห็นกัน

ยิ่งคิดยิ่งแค้นแน่นใจ

น้ำตาหลั่งไหลตัวสั่น

ลุกจากที่ท้องสนามจันทน์

ก็เดินงกงันเข้ามา

เมื่อท้าวทศรถขอให้พระฤาษีกไลโกฏทำพิธีขอโอรส พระอิศวรมีพระบัญชาให้พระนารยณ์อวตารลงไปเกิดเป็นพระราม โอรสท้าวทศรถกับนางเกาสุริยา จักรแก้วไปเกิดเป็นพระพรต  โอรสท้าวทศรถกับนางไกยเกษี  บัลลังก์พญาอนันตนาคราชไปเกิดเป็นพระลักษมณ์ คทาสังข์ไปเกิดเป็นพระสัตรุด โอรสท้าวทศรถกับนางสมุทร ส่วนพระลักษมีพระชายาไปเกิดเป็นนางสีดา ธิดาทศกัณฑ์กับนางมณโฑ เมื่อพระรามและอนุชามีชันษาได้สิบสองปี ท้าวทศรถจึงให้พระแสงและกระสุนไปยิงเล่น พระรามบังเกิดความคะนองยิงกระสุนใส่นางค่อมกุจจีซึ่งเป็นสาวใช้นางไกยเกษีให้หลังค่อมเด้งมาอยู่ด้านหน้าแล้วยิงด้านหน้าให้กลับไปค่อมดังเดิม นางค่อมได้รับความอับอายแค้นใจยิ่ง ต่อมาได้ใช้ความแค้นอาฆาตยุยงให้นางไกยเกษีทูลขอท้าวทศรถให้พระพรตได้ขึ้นครองราชย์สมบัติ พระรามจึงต้องไปเดินป่า

ความโกรธ คือความขุ่นเคืองใจอย่างแรง คือความไม่พอใจอย่างรุนแรง
แม้ขุ่นเคืองใจอย่างแรง แม้ไม่พอใจอย่างรุนแรง
ก็ยังคลายความขุ่นเคืองใจได้ คลายความไม่พอใจได้
คือเมื่อโกรธยังหายโกรธได้

ความแค้น คือความโกรธเจ็บใจอยู่ไม่หาย
ความแค้นจึงไม่เหือดหายไปจากใจ

หลายคนโกรธง่าย แต่ก็หายโกรธเร็ว
หลายคนโกรธยาก แต่ก็จดจำนาน
หากแต่ความแค้นของคนไม่เคยจืดจาง

ยากจะบอกถึงความรุนแรงของปัจจัยที่เป็นสาเหตุของความโกรธกับความแค้น
ดังนั้น สร้างความโกรธได้แต่อย่าเพาะความแค้น

เป็นผู้บริหาร
ทำให้ผู้ใต้บังคับบัญชาโกรธได้
แต่อย่าทำให้ผู้ใต้บังคับบัญชาแค้น

และที่สำคัญ
อาจทำให้ผู้บังคับบัญชาโกรธได้
แต่อย่าบังอาจทำให้ผู้บังคับบัญชาแค้นเป็นอันขาด

ความโกรธกับความแค้นห่างกันเพียงเสี้ยวอารมณ์