ไก่กับโค

ซึ่งจะฆ่าไก่แลจะเอามีดฆ่าโคมาฆ่านั้นไม่ควร

สามก๊ก เจ้าพระยาพระคลัง(หน) ตอนที่ 4

เมื่อได้ยินว่าลิโป้ซึ่งเป็นบุตรบุญธรรมของตั๋งโต๊ะอาสาออกไปรบกับซุนเกี๋ยน

ทหารไร้อันดับผู้หนึ่งชื่อฮัวหยง เห็นได้โอกาสสร้างผลงาน

จึงอาสาออกรบกับซุนเกี๋ยนแทนลิโป้

กล่าวแก่ตั๋งโต๊ะว่าระดับซุนเกี๋ยนไม่ต้องถึงมือลิโป้

เมื่อจะฆ่าเป็ดฆ่าไก่ ก็ใช้มีดขนาดเล็ก เชือดเส้นเลือดที่คอเพียงครั้งเดียว
สำหรับการฆ่าวัวฆ่าควาย ก็ต้องใช้มีดขนาดใหญ่ เพื่อเชือดเส้นเลือดที่คอผ่านหนังที่ทั้งหนาทั้งเหนียว
มีดที่ใช้ฆ่าไก่ ต้องมีขนาดเล็ก มีดที่ใช้ฆ่าวัว ต้องมีขนาดใหญ่

หากใช้มีดฆ่าไก่ไปเชือดคอวัว แม้เชือดเข้าก็ไม่ถึงหลอดเลือด
หากใช้มีดฆ่าวัวไปเชือดคอไก่ เชือดทีเดียวก็ขาดกระเด็นไปทั้งคอ

คนทำงานก็เช่นกัน
คนใหญ่ทำงานใหญ่ คนเล็กทำงานเล็ก
ที่วุ่นวายสับสนอยู่ทุกวันนี้ก็เพราะ
คนเล็กอยากทำงานใหญ่ คนใหญ่ชอบวุ่นวายกับงานเล็ก

สามก๊ก อ่านสามจบ ยังคบได้

มีคำกล่าวล่ำลือถึงความเป็น สุดยอดตำราทางยุทธศาสตร์ ของ สามก๊ก ว่า อ่านสามจบคบไม่ได้  ฟังดูก็ไม่เชิงว่าจะเป็นการนิยมยกย่องสักเท่าไร เพราะเหตุที่คบไม่ได้ มิใช่ว่าจะเป็นคนเก่งกล้าสามารถ แต่หากจะเป็นคน เจ้าเล่ห์แสนกล ด้วยสามก๊กนั้นเต็มไปด้วยกลอุบาย หรือที่คบไม่ได้อาจเป็นเพราะ ท่าทางจะเป็นคนโง่เหลือกำลัง ที่ทนอ่านอยู่ได้ตั้งสามจบ

ผู้เขียนเองก็นับว่าอ่านสามก๊กมามากกว่าสามจบ ทั้งฉบับ เจ้าพระยาพระคลัง(หน) ฉบับ วรรณไว พัธโนทัย ฉบับ ยาขอบ และฉบับ มรว.คึกฤทธิ์ ปราโมช อ่านแล้วก็ลืม ลืมแล้วก็อ่าน อ่านทุกครั้งก็สนุกทุกครั้ง ไม่วิเคราะห์ไม่คิดมากให้เสียเวลา อ่านเอาสนุก อ่านเป็นนิยาย

ก็คนเขียนเขาเขียนเป็นนิยาย จะไปอ่านเอาสาระทำไมกัน หาก หลอกว้านจง ผู้ประพันธ์ รู้เข้าก็คงจะงุนงงเป็นยิ่งนักที่สามก๊กกลายเป็นตำราพิชัยสงคราม ตำราการบริหารเชิงยุทธศาสตร์ ไปได้

ผู้เขียนฟัง อาปา เล่าเรื่องสามก๊กให้ฟังมาตั้งแต่เด็ก ส่วนใหญ่เป็นเรื่องไหวพริบของตัวละครต่างๆในสามก๊ก ซึ่งก็เป็นเหตุทำให้ผู้เขียนสนใจอ่านสามก๊กเพื่อไปค้นหาข้อความที่อาปาเล่า ฉบับแรกที่อ่านก็เป็นฉบับ เจ้าพระยาพระคลัง(หน) เล่มใหญ่หนาที่บ้านอาโกว 

มานึกได้วันหนึ่งว่า น่าจะลองอ่านสามก๊กใหม่อีกสักหน คราวนี้จะลองอ่านแบบ อ่านเอาเรื่อง อ่านตรงที่คนอื่นเขาไม่อ่านกัน เพื่อยืนยันว่าอ่านอีกกี่จบก็น่าจะ ยังคบได้

นกเลือกป่า

ธรรมดานกก็ย่อมอาศัยป่าซึ่งมีผลไม้มากจึงเป็นสุข

สามก๊ก เจ้าพระยาพระคลัง(หน) ตอนที่ 3

ลิซกผู้เป็นเพื่อนเก่าบ้านเกิดของลิโป้ เกลี้ยกล่อมลิโป้ให้ตีจากเต๊งหงวนบิดาเลี้ยงไปอยู่กับตั๋งโต๊ะ

เพราะทราบซึ้งดีว่าลิโป้นั้นกล้าแข็งก็จริง แต่เป็นคนหยาบช้า ไม่รู้คุณคน โลภเห็นแก่ได้

การจูงใจจึงต้องเน้นผลประโยชน์เป็นหลัก

ป่าที่มีผลไม้มาก คือ ป่าที่อุดมสมบูรณ์
ป่าที่อุดมสมบูรณ์ คือ ป่าที่มีความสมดุลของระบบนิิเวศ
มีไม้ใหญ่ มีไม้เล็ก มีสัตว์ใหญ่ มีสัตว์เล็ก ปะปนกัน อยู่ร่วมกันอย่างสมดุล

ป่าไหนมีแต่ไม้ใหญ่ ย่อมไม่น่าอยู่
ป่าไหนมีแต่ไม้เล็ก ย่อมไม่น่าอยู่
ป่าที่แห้งแล้ง ยิ่งไม่น่าอยู่

ป่าไหนมีแต่สัตว์ใหญ่ ย่อมไม่น่าอยู่
ป่าไหนมีแต่สัตว์เล็ก ย่อมไม่น่าอยู่
ยิ่งป่าที่ สัตว์เล็กพยายามใหญ่ ยิ่งไม่น่าอยู่
ที่ทำงานก็เหมือนกัน

การลัดนิ้วมือเดียว

การลัดนิ้วมือเดียวไม่ควรที่จะเถียงกันอื้ออึง

สามก๊ก เจ้าพระยาพระคลัง(หน) ตอนที่ 2

โจโฉ เหน็บแนมโฮจิ๋น เมื่อได้ยินโฮจิ๋นกับตันหลิมและที่ประชุมถกเถียงกันว่า
จะยกทัพหัวเมืองเข้ามาจับขันทีทั้งสิบฆ่าทิ้งตามคำแนะนำของอ้วนเสี้ยวหรือไม่

ลัดนิ้วมือ หมายถึง เวลาชั่วงอนิ้วมือแล้วดีดออก การลัดนิ้วมือเดียวจึงอุปมาดัง งานง่ายๆ เรื่องเล็กๆ ในความเห็นโจโฉก็คือ แค่ไปจับตัวหัวโจกมาฆ่าทิ้งเสียก็จบ

เรื่องเล็กๆ ประเด็นไม่สำคัญ ไม่ควรจะใช้เวลาถกเถียงกันมาก ในที่ประชุมแต่ละแห่งคล้ายกันไปหมด ตั้งแต่การประชุมเล็กๆไปจนการประชุมใหญ่ระดับรัฐสภา ใช้เวลาส่วนใหญ่ไปกับเรื่อง ขี้หมูราชี้หมาแห้ง

ตั้งคณะกรรมการที่มีองค์คณะหลากหลายซ้ำซ้อน มานั่งพิจารณาเรื่องไร้สาระเรื่องไม่เป็นเรื่อง สรุปผลการประชุมไม่มีอะไรมากไปกว่า มติกำหนดนัดประชุมครั้งต่อไป ยกเว้นคณะกรรมการที่เบี้ยประชุมแพงๆ มักใช้เวลาน้อยลง แต่ไม่มีสาระเหมือนเดิม

ชอบแสดงความคิดเห็นในระเบียบวาระ เพื่อทราบ แล้วไปนั่งเงียบในระเบียบวาระ เพื่อพิจารณา 

หากให้เวลากับประเด็นที่มีสาระ ประเด็นที่มีประโยชน์ ที่ต้องการการพิจารณาด้วยความรอบคอบ องค์กรหรือประเทศชาติคงจะเจริญกว่านี้

พญาหงษ์

ตัวท่านเหมือนพญาหงษ์

คิดการใหญ่แล้วจะมาเคร่าท่าฝูงกาอยู่นั้นไม่ควร

สามก๊ก เจ้าพระยาพระคลัง(หน) ตอนที่ 2

คำแนะนำของตันหลิมที่มีต่อโฮจิ๋น

เพื่อให้โฮจิ๋นกล้าตัดสินใจจัดการกับขันทีทั้งสิบ

เปรียบเปรยขันทีทั้งสิบเป็นแค่แมลงเม่า โฮจิ๋นเปรียบดังกองเพลิง

หากจะจัดการก็ต้องรีบลงมือ

เคร่า ตามพจนานุกรมเป็นคำที่ใช้ในบทร้อยกรอง แปลว่า คอย หรือ รอ ในที่นี้ เคร่าท่า จึงหมายถึง คอยท่า หรือ รอท่า

ผู้บริหารกับผู้ปฏิบัตินั้นอยู่ในคนละบริบท ย่อมมองในมุมที่แตกต่างกันอยู่ ผู้บริหารที่ดีต้องมองในมุมที่ กว้างกว่า ลึกกว่า และ ยาวกว่า ผู้ปฏิบัติ

ดังนั้น เมื่อเป็นผู้นำอยู่แล้ว คิดจะดำเนินการอันใด ที่เป็นประโยชน์ต่อองค์กรหรือสังคม อย่ามัวฟังเสียงนกเสียงกา รอไปรอมา งานเล็กก็ไม่ได้ งานใหญ่ก็ไม่เกิด

ฟังไปฟังมา รีรอไปมา เดินตามผู้ปฏิบัติไปเสียอีก

หลับตายิงนก

ผู้หนึ่งกำเริบใจว่าตัวชำนาญการกระสุน หลับตายิงนก

ถ้าลูกกระสุนถูกมือเข้าก็จะเสียการ

สามก๊ก เจ้าพระยาพระคลัง(หน) ตอนที่ 2

กระบวนโคลง ที่ตันหลิมเขียนขึ้น
เมื่อได้ยินอ้วนเสี้ยวแนะนำให้โฮจิ๋นนำทัพหัวเมืองเข้ามาจับขันทีทั้งสิบ
พระนางโฮเฮาจะได้กลัวเป็นอันตราย ยอมจับขันทีทั้งสิบส่งมาให้ฆ่า

อาวุธใดก็ตามที่ผู้ใช้ไม่ระวังตัว เมื่อพลาดก็อาจพลั้งโดนมือหรือร่างกายตนเองได้ เมื่อโดนอาวุธที่ตนเองเป็นผู้ใช้ทำร้ายเอา ก็ย่อมตำหนิติเตียนใครไม่ได้ เป็นภาวะที่กลืนไม่เข้าคายไม่ออก เจ็บปวดกว่าโดนผู้อื่นกระทำยิ่งนัก

ยิ่งหากก่อนหน้า ได้คุยโอ้อวดว่าตนชำนาญการในอาวุธนั้น ปิดตาข้างหนึ่งบ้างล่ะ ปิดตาสองข้างบ้างล่ะ พลาดพลั้ง ก็ยิ่งเพิ่มความเจ็บปวดใจ อับอายผู้คน

การบริหารงานใดๆ แม้เก่งจริงเพียงไหน หากมั่นใจมาก ก็มีโอกาสประมาท ลืมตัว คิดว่าแน่ ตกม้าตาย มานักต่อนัก

Note

สำนวน ฉบับภาษาอังกฤษของ C.H. Brewitt-Taylor ว่า
To cover the eyes and snatch at swallows is to fool oneself.

สำนวน ฉบับแปลใหม่ของ วรรณไว พัธโนทัย ว่า
ซึ่งปิดตาจับนกนางแอ่น ก็แม้นหลอกตัวเองเล่น

รากหญ้า

๓

...ซึ่งฆ่าเกนหวนเสียนั้น เหมือนหนึ่งฟันต้นหญ้าจะให้ตาย

ขันทีสิบคนเหมือนหนึ่งรากหญ้า

ตายแต่ต้นนั้นเห็นไม่สิ้นเชิง รากก็จะงอกแทนขึ้นมา...

สามก๊ก เจ้าพระยาพระคลัง(หน) ตอนที่ 2

โฮจิ๋นตั้งใจจะฆ่าขันทีทั้งสิบหลังจากสามารถฆ่าขันทีเกนหวนผู้เป็นหัวโจก
แต่พระนางโฮเฮาผู้เป็นน้องสาวร้องขอไว้ อ้วนเสี้ยวจึงเตือนโฮจิ๋นที่ยินยอมละเว้นชีวิตขันทีทั้งสิบ
ว่าระวังจะเหมือนตัดหญ้าแต่เหลือราก

หญ้าที่เห็นดาดดื่นทั่วไปนั้น ส่วนที่เห็นโผล่พ้นพื้นดินนั้นเป็นส่วนของใบ ส่วนลำต้นที่มีข้อและปล้องเลื้อยขนานอยู่ใต้ดินเรียกว่า เหง้า บางชนิดลำต้นเลื้อยบนดินเรียกว่า ไหล ทั้งเหง้าและไหล สามารถเจริญเติบโตเป็นลำต้นใหม่ได้

เมื่อเราตัดหญ้า ส่วนใหญ่จึงเป็นการตัดใบ ส่วนของลำต้นและรากซึ่งเรามักเรียกรวมๆกันว่า ราก ยังอยู่และสามารถแตกใบขึ้นมาได้อีก
การจะกำจัดหญ้าให้หมดสิ้นจึงไม่สามารถเพียงแค่ตัด ต้องขุดรากทิ้งด้วย ไม่เช่นนั้น แม้แห้งแล้งเพียงใดเมื่อได้รับฝนก็จะแตกใบเขียวขึ้นมาได้อีก

หญ้าเปรียบดัง ปัญหา ในองค์กร หากคิดแก้ปัญหาต้องวิเคราะห์ให้ชัดเจนว่าปัจจัยใดเป็นต้นเหตุของปัญหา กระบวนการ ระบบ หรือ คน 
ต้องแก้ที่สาเหตุหรือต้นเหตุของปัญหาต้อง ขุดรากถอนโคน จึงจะสามารถกำจัดปัญหาได้เด็ดขาด มิฉะนั้นเชื้อร้ายก็จะกลับคืนมาเมื่อมีโอกาส

Note

สำนวน ฉบับภาษาอังกฤษของ C.H. Brewitt-Taylor ว่า
Slay them, root and branch,or they will ruin you! 

สำนวน ฉบับแปลใหม่ของ วรรณไว พัธโนทัย ว่า
อันตัดหญ้ามิขุดรากทิ้งแล้วไซร้ รากนั้นจะเป็นพิษเป็นภัยแก่ตนในภายหลัง

คนสนิท

สุขแล้วศึก ศึกแล้วสุข

เดิมแผ่นดินเมืองจีนทั้งปวงนั้น
เป็นสุขมาช้านานแล้วก็เป็นศึก 

ครั้นศึกสงบแล้วก็เป็นสุข...

สามก๊ก เจ้าพระยาพระคลัง(หน) ตอนที่ 1

ประโยคเริ่มต้นของนิยาย สามก๊ก

สามก๊กเริ่มต้นด้วยประโยคสัจธรรมแห่งชีวิต  ไม่มีที่ใดหรือใครไม่มีความทุกข์ และ ไม่มีที่ใดหรือใครไม่มีความสุข เพียงแค่จะสุขมากหรือน้อย จะทุกข์มากหรือน้อย

ถึงกระนั้นก็ตาม บางคนยังเห็นว่า แต่เหตุใดตนจึงทุกข์มากกว่าสุข ทุกข์มากกว่าคนอื่น แต่ก็มีบางคนกลับเห็นเป็นตรงข้ามเช่นกัน ไม่รู้สึกว่าตนมีทุกข์เลย หรือทุกข์มีก็น้อยมาก

ทุกข์ สุข ขึ้นอยู่กับ Threshold และ Concern ของแต่ละบุคคล แม้ในสภาวะการณ์เดียวกัน ก็ยังรับรู้ไม่เท่ากัน หรือเรียกได้ว่าขึ้นกับจริตของแต่ละบุคคล

แต่มิได้หมายความว่าเมื่อพบความสุขแล้วก็จะสุขไปตลอดชีวิต เมื่อพบความทุกข์ก็จะทุกข์ไปตลอดชีวิต เมื่อสุขเดี๋ยวก็ทุกข์ เมื่อทุกข์เดี๋ยวก็สุข บุคคลใดยอมรับความจริงนี้ได้ รับรู้ทุกข์หรือสุขบนเหตุผล ของสิ่งที่เกิดขึ้น เมื่อทุกข์ก็จะทุกข์ไม่มาก เมื่อสุขก็จะสุขแต่พอควร

Note

สำนวน ฉบับภาษาอังกฤษของ C.H. Brewitt-Taylor ว่า
Domains under heaven, after a long period of division, tends to unite; after a long period of union, tends to divide.

สำนวน ฉบับแปลใหม่ของ วรรณไว พัธโนทัย ว่า
ธรรมดาสรรพสิ่งในใต้ฟ้า เมื่อแยกกันนานๆ ก็กลับเข้ารวมกัน เมื่อรวมกันนานๆ ก็กลับแยกกันอีก